Współczesność nasycona jest agresją, brutalizacją życia i różnymi formami przestępczości, której ograniczanie nastręcza trudności - mimo wieloaspektowych podejść, od poznaczych po operacyjne. Brutalizacja i zachowania przestępcze stały się zjawiskami cywilizacyjnie rozwojowymi. W znacznym stopniu dotyka to młodzieży, co wymusza aranżowanie działań zapobiegawczych. Przedstawione opracowanie dotyczy tej problematyki i jest krytycznym spojrzeniem na mechanizmy życia społecznego. Praca składa się z wprowadzenia oraz tekstu o przyczynach brutalizacji i przestępczości i z tekstu traktującego o projektach zapobiegania przestępczości i przeciwdziałania brutalizacji. 1. Wprowadzenie zawiera przegląd kategorii sprawczych, inicjatyw i trendów, które mają związek z atmosferą w przestrzeni społecznej, w tym z utrzymującą się brutalnością, chamstwem i przestępczością. Dla ilustracji problemu przytoczono wybrane fakty sytuacyjne i wyniki eksperymentu A. T. Poffenbergera, którym posłużono się dla refleksji nad dwoma konkurencyjnymi ideami walki z przestępczością, a mianowicie: restrykcyjnością vs niezawodnością kary. W kontraście do negatywnych zachowań chwilę uwagi poświęcono problematyce wartości i konstruowanych hierarchii. 2. Przyczyny brutalizacji i przestępczości omówiono na przykładzie badań sondażowych OBOP-u (Dlaczego wzrasta brutalność? n=1056) oraz badań nad percepcją 19 czynników (Ludzie popełniają złe czyny, ponieważ ...). W zakończeniu rozdziału przytoczono model niekorzystnych uwarunkowań zachowań sprzyjających dewiacjom autorstwa Herberta, cytowany przez D. J.Wamsley’a i G. J.Lewisa. 3. Projekty zapobiegania przestępczości omówiono, dzieląc podejścia organizacyjno-metodyczne na 3 bloki: hierarchizowanie postulatów, autorskie scenariusze oraz rozwiązania systemowe dla szerszego terytorium (tutaj na przykładzie pakietu Scottish School Anti-Bullying Initiative). W zakończeniu podjęto próbę ogólniejszego spojrzenia na organizację życia społecznego, w której zauważa się, że działalność instytucji nadzorujących czy odpowiedzialnych za daną sferę cechuje akcyjność / fragmentaryczność - 1) jako styl pracy i 2) jako reakcja na fakty. Oprócz tego wypunktowano trzy kwestie, z wyjaśnieniem ich sensu, a mianowicie, że: 1. Istnieje powszechna zgoda (świadomość), co do braków w sferze wychowania; 2. Istnieje tendencja, by część wynaturzeń i łamania prawa sygnowana była czynami o małej szkodliwości społecznej; 3. W mechanizmach społecznych i organizacyjnych kreacji niedostateczne jest stawianie na elitarność i obowiązujace w takich środowiskach kodeksy. W odniesieniu do działań przeciw brutalizacji i przestępczości podsumowano je stwierdzeniem, że widoczna jest przewaga interwencji wobec patologii już zastanej - w porównaniu do wysiłków nad budowaniem cech pozytywnych, bowiem w cenie jest natychmiastowy efekt. Końcowym zdaniem zwrócono uwagę, że widoczny jest brak pomysłu na skuteczne zajęcie się deficytem w sferze wychowania i wykorzystania wartościowych ideałów.